PL
EN
DEKs. Jakub Białobrzeski urodził się w 1756 r. w Białobrzegach na ziemi łomżyńskiej. Ukończył seminarium w Pułtusku. W 1800 r. został skierowany do pracy duszpasterskiej w Węgrowie obejmując funkcję regensa oraz profesora seminarium księży komunistów, a także rektora podwydziałowej szkoły Komisji Edukacji Narodowej, która w 1783 r. została przekwalifikowana ze szkoły powiatowej. Rektorem szkoły pozostał do swojej śmierci w 1831 r. Był nauczycielem matematyki, religii i nauki moralnej.
W 1803 r. wybrany Prezesem Zgromadzenia Księży Komunistów w Polsce i był nim do 1831 r. Swoją pracę duszpastersko-dydaktyczną prowadził już do końca życia w Węgrowie. W czasie swojego pobytu dokonał licznych dzieł o charakterze administracyjno-duchowym. W 1804 r. ks. Białobrzeski wybudował w Starej Wsi nowe budynki plebańskie, w miejsce poprzednich, które spłonęły w pożarze. W 1818 r. został notariuszem kurii diecezjalnej w Janowie Podlaskim, natomiast w 1822 r. członkiem kapituły katedralnej.
W 1819 r. dekretem biskupa Feliksa Lewińskiego w Węgrowie powstał oficjałat okręgowy, w którego skład początkowo wchodziły dwa dekanaty: węgrowski oraz liwski, z czasem dołączył trzeci - garwoliński. Na jego czele stanął ks. Jakub Białobrzeski, który też brał czynny udział w organizacji konsystorzy foralnych. W 1823 r. próbował wyjednać u arcybiskupa warszawskiego Szczepana Hołowczyca zwiększenie dotacji rządowych na szkołę, gdyż otrzymywana kwota 6000 zł okazała się zbyt mała. Niestety istnieje brak potwierdzenia powodzenia jego starań. Pomimo tego ciągle dążył do podniesienia poziomu naukowego kierowanego przez siebie zgromadzenia.
W okresie zaboru austriackiego zabiegał o bezpłatne studia dla księży komunistów w Wiedniu, prosząc wielokrotnie biskupa podlaskiego o pomoc w zdobyciu stypendiów dla kolejnych członków zgromadzenia, przeznaczonych na studia wyższe. Umieszczał ich w seminarium Głównym i Akademii Duchownej, co było podyktowane troską, aby w seminariach księży komunistów wykłady prowadzili księża po wyższych studiach filozoficznych, teologicznych, a w miarę możliwości także po studiach uniwersyteckich, którzy swoim fachowym przygotowaniem będą mogli skuteczniej prowadzić proces kształtowania sfery intelektualnej przyszłych księży.
Jego wytrwała praca sprawiła, że prowadzone przez Instytut Księży Komunistów seminaria duchowne w Węgrowie, Warszawie oraz Kielcach po okresie upadku pod panowaniem austriackim i w latach Księstwa Warszawskiego, na krótko przezwyciężyły kryzys. Dotyczyło to szczególnie seminarium księży komunistów w Węgrowie, które poniosło na przełomie stuleci znaczne straty materialne i borykało się z poważnymi trudnościami. Dzięki ks. Białobrzeskiemu seminarium posiadało nowoczesny, jak na owe czasy, program studiów teologicznych i dobrą kadrę profesorską.
Śmierć ks. Białobrzeskiego rezydującego w Węgrowie, podobnie jak większość jego poprzedników, pozbawiła seminarium niestrudzonego opiekuna i promotora.
Ks. J. Białobrzeski zmarł 6. 02. 1831 r. i pochowany został w W. Zachowany wizerunek znajduje się w zakrystii Bazyliki Mniejszej w Węgrowie.
BIBLIOGRAFIA:
P. Aleksandrowicz, Diecezja Siedlecka czyli Podlaska, Siedlce 1971, s. 79. 131, 134, 140, 187-188. Brudzisz M., Nauczanie teologii w Instytucie Księży komunistów, w: Dzieje Teologii katolickiej w Polsce, t. II cz. 2, Lublin 1975, s. 176-177, 187-188. Diecezja drohiczyńska, red. Z. Rostkowski, Drohiczyn 2004, s. 518-521. Kosiński S., Swat T., Rozwój i upadek, w: Węgrów dzieje miasta i okolic w latach 1441-1944, red . A. Kołodziejczyk, T. Swat, Węgrów 1991, s. 44-73. Kołodziejczyk A., W latach Królestwa Kongresowego, w: Węgrów dzieje miasta i okolic w latach 1441-1944, red. A. Kołodziejczyk, T. Swat, Węgrów 1991., s. 85-125. Kołodziejczyk A., Z dziejów węgrowskiej szkoły księży komunistów 1711-1833. „Szkice Podlaskie”, z. 5, Siedlce 1996, s. 28-44. Postek R, Kolekcja portretu sarmackiego w zakrystii Bazyliki Mniejszej w Węgrowie [b. r i m. w.], s. nn. Rostkowski Z., Z kroniki parafii i kościoła w Starej Wsi (cz. I), w: „Niedziela. Edycja Podlaska”21(2011), s. 3-4. E. Jabłońska-Deptuła, Przystosowanie i opór: zakony męskie w Królestwie Kongresowym, Instytut Wydawniczy Pax, 1983, s. 185.
Źr. K. Mrozowska, Raporty Szkoły Głównej Koronnej o generalnych wizytach szkół Komisji Edukacji Narodowej, 1787-1793, Instytut Historii Nauki, Oświaty i Techniki Polska Akademia Nauk. Pracownia Dziejów Oświaty, Ossolineum, 1981, s. 63. W. R.
Gliński,Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego wobec wspólnot religijnych w Królestwie Polskim w latach 1815-1820, Wyd. Naukowe Semper, 2002, s. 47, 48, 203.M. Brudzisz, Źródła do dziejów instytutu księży komunistów w Polsce znajdujące się w archiwum parafialnym w Węgrowie, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, t.21, 1970. „Rocznik Instytutów Religijnych i Edukacyjnych w Królestwie Polskim”, 1824, s. 67. „Rocznik Instytutów Religijnych i Edukacyjnych w Królestwie Polskim”, 1826/1827, s. 310-311
Autor: Marek Sobisz, Mariusz Szczupak
Publikowane w: Słownik biograficzny Południowego Podlasia i Wschodniego Mazowsza, red.: A. Kołodziejczyk i in., T. 1, Siedleckie Towarzystwo Naukowe i Instytut Historii Akademii Podlaskiej, Siedlce 2009.
